Kokedama, üzerinde süs bitkisinin yetiştiği yosunla kaplı ve etrafı iple sarılmış yosun toplarıdır. Kelime anlamı “koke” yosun, “dama” ise top olan kokedamanın kökeni, 17. yy. Japonya’sına kadar dayanır. Japon bahçelerinde çok popüler olan kokedama, bonsai ve kusamono ekim stillerinin bir kombinasyonudur. Kokedama tekniğinde bitkilerin kök kısımları yosunlar ile sarılarak yeşil bir küre haline getirilir.
Kokedama Tekniğinin Geçmişi
Kokedama, Nearai Bonsai adlı bir tekniğe dayanmaktadır. Nearai Bonsai yönteminde bitkinin köklerinin bitkinin bulunduğu kapta birbirine düğümlenmesi ve böylece bulunduğu kabın şeklini alması amaçlanır. Bu yöntem kokedama sanatı ile geliştirilmiş ve bir kapla sınırlandırılmak yerine bitkilerin kökleri yosunlara sarılarak küçük toplar haline getirilmiştir.
Kokedama tekniği ilk defa bonsai ağaçlarında uygulanmıştı. Göç sırasında seramik kaplarda bonsai taşımak zor olacağı için, bitkiyi yosunla sarma ihtiyacından doğduğu söylenir. Kokedama yapılan bonsailer sayesinde hem seramiğin ağırlığı hafiflemiş hem de göç sırasında toprak dökülmesinin önüne geçilmiştir.
Bugün kokedamanın, birçok modern bitki tasarımı ile yorumlandığını, balkonlarda veya evlerde saksıların yerini aldığını görebiliriz. Birçok tropik bitki, orkide çeşidi, eğrelti otları, sarmaşıklar veya bazı soğanlı bitkiler kokedama yapmak için kullanılabilir. Kokedamanızı iç mekanda veya dış mekanda kullanma seçimi size kalmış. Kokedamanızı seramik bir taban yardımıyla sehpa ya da masanızın üzerinde kullanabilir ya da satın alabileceğiniz aksesuarlar yardımıyla tavana ya da duvara asabilirsiniz. Kokedamanızda kullandığınız bitkiye göre sulama sıklığınız ve bakım detaylarınız da değişecektir.
Kokedama Üretim Sürecinin Kaynağı Japon Felsefesi: Wabi-sabi
Kokedama, Wabi-sabi estetiğinin bir yansıması olarak da görülür. Japonlar Wabi-sabi estetiğini, “doğanın kusurlarının kabul edilmesi ve doğal güzelliğin geçiciliği” olarak açıklar. Wabi-sabi’nin karakteristik özellikleri; basitliği, samimiyeti, dünyeviliği, düzensizliği, zorluğu, doğallığı ve gözlemlemeyi içerir. Yalın ve doğanın direkt içinden olan görünüşüyle kokedama sanatı da Wabi-sabi ilkelerine dayanarak yaratılmıştır.
Kokedama Nasıl Yapılır?
Malzemeler
-Kök yapısı kokedama için uygun olacak bitki
-Kokedama toprak karışımı (Torf+aquasoil)
-Sphagnum yosunu, canlı yosun ya da hindistan cevizi lifi
-Organik ip, misina ya da jüt ipi
-Su
-Makas
Kokedamaya Uygun Olabilecek Bitkiler
Kök yapıları sade bitkiler kokedama için uygun olacaktır. Basitçe anlatmak gerekirse saksısından çıkardığınızda birbirine girmiş çok fazla kök görüyorsanız, bitkiniz yüksek ihtimalle kokedama yapımı için uygun değildir. Adiantum türleri, Eğreltiotu, Aşk merdiveni, Begonya Rex (Yaprak Güzeli), Fittonia (Fittonya), Platycerium (Geyik Boynuzu), Staghorn Fern, Crassula Ovata (Yeşim ağacı ya da Para Ağacı), Sedum türleri (Dam Koruğu), Asplenium Nidus (Kuş Yuvası), Chamadorea (Dağ Palmiyesi), Tillandsia Cynaea, Hedera Helix (Duvar Sarmaşığı), Echeveria Runyoni, Aloe Vera ve Asparagus plumosus (Tül Kuşkonmaz) kokedama için uygun olacaktır.
Kokedama Bitkisi Seçimi
Seçeceğiniz bitkinin kokedama için uygun olmasının yanı sıra; güneş, gölge, toprak ve nem gibi ihtiyaçlarının eviniz için de uygun olması gerekiyor. Bitkinizin gereksinimlerini öğrenin ve kokedamanızın yeni evinde ihtiyaçlarının karşılanacağından emin olun.
Bitkinizi Kokedama İçin Hazırlayın
Bitkinizin köklerine zarar vermeden toprağından ayırın. Eğer çok uzun kökler varsa kokedama öncesinde budamanız faydalı olacaktır. Seçtiğiniz bitkiyle ilk kez kokedama yapıyorsanız bitkinizin kök yapısını kokedama yapmadan önce iyice tanıyın.
Bitkinizi Yeni Toprağıyla Çevreleyin
Bitkisine göre torf ve aquasoil miktarı değişecek olan toprak karışımına su ekleyerek yuvarlak bir top haline getirin ve kokedama için seçtiğiniz bitkinizin köklerini bu karışımla çevreleyin. Eğer toprak yuvarlak şeklini almakta zorlanıyorsa su ilavesi yapmalısınız.
Kokedamanızı Yosunla Sarın
Tek ya da birkaç parka yosununuzu masanın üzerine serin. Varsa dal, yaprak gibi yabancı cisimleri, kokedamanıza zarar vermemesi için yosunun üzerinden ayıklayın. Yosununuzu fısfıs yardımıyla hafifçe ıslatın ve toprak topunuzun etrafını tam olarak kapatacağından emin olun. Eğer kokedamanız için yeterli yosuna sahip olduğunuza eminseniz yosununuzu toprakla birlikte hafifçe sıkarak ip adımına geçin.
Kokedamanızı İp ile Sabitleyin
İp yardımıyla yosunu toprağa sabitlemeye başlayabilirsiniz. Sarma işlemi esnasında; kokedamanın top şeklini korumaya özen gösterin. Kokedamanızın yeşil görünümünü kaybetmek istemiyorsanız ip yerine misina tercih edebilirsiniz ancak misina kaygan yapısı sebebiyle ıslak elde zapt etmesi güç bir materyaldir.
Kokedamanıza Can Suyunu Verin
Kokedamanızı içi su dolu bir kapta 5-10 dakika bekleterek yosun ve toprağın tamamen su aldığına emin olun. Sudan çıkardığınız kokedamayı elinizle hafifçe sıkarak yeni yerine alabilirsiniz.
Kokedamanız Yeni Yeri İçin Hazır
Kokedamanızı isterseniz seramik tabak içinde, isterseniz asarak kullanabilirsiniz.
Kokedamanızın Bakımını İhmal Etmeyin
-Sıcaklık: Türkiye gibi ılık iklimli bölgelerde yaşıyorsanız kokedamanıza yılın 9 ayı balkonda bakabilirsiniz. Burada kritik nokta sıcaklığın 5 derece altına düşmemesidir. Kokedamanızı iç mekanda bakıyorsanız, 2-3 ayda bir havalandırmayı ihmal etmeyin.
-Güneş / Işık Oranı: Birçok kokedama bitkisi güneş ışığına direkt maruz kalmayan aydınlık ortamı sever.
-Sulama Sıklığı: Kokedamanızın suya ihtiyacı olduğunu, kokedamanın ağırlığından anlayabilirsiniz. Kokedama bitkileri genel olarak yaz aylarında haftada 1, kış aylarında ise 2 haftada bir su ihtiyacı duyarlar.
-Sulama Yöntemi: Kokedamanızı su dolu bir kapta, yosun kısmı tamamen suyun içerisinde kalacak şekilde 5-10 dk bekletmeniz yeterli olacaktır. Sudan çıkardığınızda kokedamanızı elinizle hafifçe sıkarak yerine alabilirsiniz. Bunun dışında kokedamanızın yosun kısmının sürekli yeşil kalmasını istiyorsanız gün aşırı fıs fıs yöntemiyle nemli tutmanız işe yarayacaktır.
-Kokedamanın İp Bakımı: Kokedamanızın yosunu zamanla toprağa daha sıkı tutunacağından ipleri gevşeyecektir. İplerde kokedama şeklini tehdit eden bir durum görürseniz, kokedamanızı yeniden iple çerçeveleyebilirsiniz.
