Döşeme, binanın katlara bölünmesi ile birlikte yürüme alanlarının ağırlık ve yükünü taşıyan ve mesnetlere ileten yapı elemanıdır.
Döşemenin yapısı ve kullanımı, binanın kat durumuna ve ne üzerine inşa edileceğine bağlı olarak değişmektedir. Bu nedenle döşemenin konstrüksiyonu ve kullanımı inşaat için önemlidir.
Döşemeler iki boyutlu düzlemsel eleman olarak kabul edilir. Kalınlıkları diğer iki boyuta göre oldukça düşük olan taşıyıcı yapı elemanlarıdır. Döşemelerin asıl görevi düşey yükleri karşılamak ve bu düşey yükleri desteklendikleri kiriş, kolon ve perde duvarlara aktarmaktır. Döşemeler kendi yüklerini ve üzerlerine gelen hareketli yükleri kendi düzlemlerine dik olarak taşımakta ve desteklendikleri kolon ve/veya perde duvar gibi taşıyıcılara kirişler vasıtasıyla aktarmaktadır.
Döşemeler, üzerinde her türlü fonksiyonun görüldüğü önemli unsurlardır. Döşemelerin temel işlevlerinden biri üzerlerindeki yükleri taşıyıcı elemanlara sağlıklı bir şekilde iletmektir. Bir diğeri ise üzerindeki işlevlere uygun bir zemin oluşturmaktır. Bu nedenle döşemeler taşıyıcı ve kaplama bölümünden oluşmaktadır.
Kural olarak, üzerlerindeki hareketli yükteki büyük değişkenlik ve bunun hesaplanmasındaki zorluklar göz önüne alındığında, yüklerin levha üzerinde düzgün bir şekilde hareket ettiği varsayılır. Döşemelerin geçtiği boşluklar maruz kaldıkları yük miktarına göre farklılık gösterir. Küçük açıklıkları geçmek için daha basit sistemler ve döşeme türleri kullanılır. Büyük açıklıkları geçmek için daha karmaşık sistemler ve döşeme türleri kullanılır.
Döşeme Nasıl Yapılır?
Döşeme yapımında yapının durumuna uygun bir konstrüksiyon uygulanması gerekmektedir. Döşemelerin kalıp sistemleri, hatıl veya kiriş kalıp ile hazırlanmalıdır. Bu işlem döşemeyi daha sağlam hale getirmek için yapılır. Aynı zamanda gelecek olan betonarme yapı elemanının ağırlığını taşıyabilmesi için zemin altına destek sistemleri koymak gerekir. Yapılarda çekme gerilimini önlemek için çekme bölgesine çelik yerleştirilir. Bu sayede yapı, çekme, öteleme gibi işlemlere karşı korunmuş olur.
Döşeme Çeşitleri Nelerdir?
Döşeme çeşitleri, yapı tipine göre farklılık gösterir.
Ahşap Döşeme
Ahşap kiriş yapı elemanlarının ahşap malzeme ile kaplanması ile yapılmaktadır.
Asmolen Döşeme
İnşaat alanında sıklıkla kullanılan, asmolen dolgu ile yapılan dişli döşeme çeşididir. Asmolen döşeme hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayınız.
Çift Doğrultu Döşeme
Uzunluk ve genişlik açısından, çift taraflı döşemede uzunluk genişliğin iki katından az olmalıdır.
Demir Taş Döşeme
Dolgu görevi gören yapı malzemesinin aynı zamanda basınca karşı da etkili olduğu bir zemin kaplama çeşididir.
Kaset Döşeme
Yatay ve düşey yönlerde yükü taşıyacak aynı kesite sahip nervürlü levhalardır. Kaset döşeme hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayınız.
Volta Döşeme
Çelik yapılı kirişler arasına normal tuğlaların döşenmesi üzerine yapılan eski bir döşeme türüdür.
Döşemeler çalışma prensipleri ve mesnetlenme özelliklerine göre ;
Kirişli plak döşemeler,
Kirişsiz plak döşemeler,
Dişli döşemeler,
olarak sınıflandırılmaktadır.
Döşeme terimi kirişli ve kirişsiz döşemelerde sadece döşeme plağı, dişli döşemelerde ise dişlerle beraber döşeme plağını ifade etmektedir.
Döşemelerin İşlevleri Nelerdir?
Statik ve Mekanik İşlevler
Döşemeler kendi ağırlıklarını (ölü yükler) ve hareketli yükleri sehim limitleri dahilinde duvar veya kiriş gibi taşıyıcı desteklere aktarırlar.
Düşey taşıyıcı elemanların yatay olarak birbirine bağlanması sonucunda deprem yüklerine karşı önemli bir görev üstlenmektedir.
Yığma yapılarda birbirine karşı duran duvarları birbirine bağlayarak yapının sağlamlığının artmasında önemli rol oynar.
Bölme duvarların hareket ettirilmesi, planda değişiklik yapılması gibi gerekli durumların sağlanması görevleri arasındadır.
Mekanik ve elektrik tesisatlarının yerleştirilmesini sağlar. Isıtma ve soğutma sistemleri, elektrikli tavalar, armatürler, su tesisatları için boru ve kanalların montajını sağlar.
Döşeme aynı zamanda kendi ağırlığını da taşır. Bu nedenle hesaplama yapılırken döşeme için belirli bir ölçü belirlenmelidir. Belirlenen bu ölçülere göre elemanın ağırlığı hesaplanır.
Hareketli yüklerin hesaplanması sürecinde mahalin özellikleri, bu mahalde yapılacak işlemler, teçhizatlar dikkate alınmalıdır. Kattaki boşlukta yapılacak değişiklikler için yeni döşemenin yeni eyleme göre taşıması gözden geçirilmelidir.
Perde, kolon, kiriş gibi düşey elemanların rüzgar, deprem gibi yatay yüklerde stabilitesini sağlar.
Zemin kaplamasından beklenen bir diğer özellik ise eğilme, aşınma, basınç, çizilme ve darbe gibi dış etkilere karşı dayanıklı olması beklenir. Yürüme güvenliği ve toz oluşturmama gibi fonksiyonların karşılanması arzu edilir.
Fiziksel İşlevleri
Döşemenin yapı içinde sağladığı fiziksel işlevler ısı, su, buhar, ses, ışık ve elektrik ile ilgili işlevlerdir.
Taşıyıcılık
Döşemelerin taşıyıcılığı, geçtikleri alanın büyüklüğüne ve bu alana binen yük miktarına göre farklılık göstermektedir. Konut zeminleri basit betonarme plak veya ahşap döşemelerle yapılabilir. Büyük giriş holleri, konferans veya toplantı odaları gibi alanlar kaset zeminlerle kaplanması gerekir.
Su Yalıtımı
Doğrudan döşeme ile bağlantılı olan çatılarda ve ıslak alanlarda su yalıtımı yapılmalıdır. Yalıtım, döşemenin kendisiyle değil, kaplaması veya çevresinde alınan önlemlerle çözülür. Döşemenin su yalıtımı, eğimli çatılarda üstüne kurulan damla ve düz çatılarda üzerine serilen katmanlar ile sağlanmaktadır. Zemin ile ilgili durumlarda kılcal suya karşı grobeton üzerine rijit izolasyon yapılır. Basınçlı su için radye temeller ile özel önlemler alınır. Her iki durumda da döşeme ıslanacaktır. Bu zeminlerin uzun ömürlü olması için beton harcına eklenen malzemelerin sudan zarar görmemesine dikkat edilmelidir. Gerekirse harca özel katkılar eklenmelidir.
Isı ve Buhar Denetimi
Özellikle düz çatı döşemelerinde döşeme malzemesinin ısı ve buhar geçirgenliği (üstteki koruyucu tabakaların hesaplanmasını etkileyeceğinden) önem kazanmaktadır. Ülkemizde çok fazla önemsenmemekle birlikte doğrudan zemin ile ilgili olan katlarda ve özellikle çıkmaların ve boru geçişlerinin açık olduğu döşemelerde ve ısıtmasız döşemelerde ısı ve buhar akımları mutlaka hesaplanmalıdır.
Ses Denetimi
Binalarda ses kontrolünün en önemli olduğu yerlerden biri de döşemedir. Döşemeden alt katlara, insanların yaptığı hareketlerin çoğu iletilir. Ses geçişini engellemenin en kolay yolu zemini halı veya bazı plastik gibi ses yutucu malzemelerle kaplamaktır. Ses seviyesinin yüksek olduğu ve kontrolünün önemli olduğu yerlerde yüzer döşeme adı verilen döşeme sistemi kullanılmaktadır. Yüzer döşemenin temeli, ana taşıyıcı zemin üzerine ses ve titreşim sönümleyici bir malzeme ile donatılarak ikincil bir döşemenin yerleştirilmesidir. Bu teknik, betonarme olduğu kadar ahşap ve çelik zeminlere de uygulanmaktadır.
Yangın Denetimi
Betonarme zeminler, yüksek sıcaklık nedeniyle içlerindeki donatı erimeye başlayınca çöker ve kirişler yeterince yandığında belli bir süre sonra ahşap çöker. Yanarken aşırı ısı yayan kaplama malzemelerinden kaçınarak, gerekirse sprinkler sistemi kurularak çökmeyi geciktirebiliriz.
